Көпчүлүгүбүз тамак-аштын жана дары-дармектердин гана жарактуулук мөөнөтү бар деп ойлойбуз. Бирок мындай эмес. Өздүк гигиена каражаттарын дагы белгилүү бир датага чейин пайдалануу маанилүү – негизинен бул мезгил йогуртка же сүрбыштакка караганда кыйла узак. Бул макалада биз жалаяк шымдардын жарактуулук мөөнөтү тууралуу сүйлөшөбүз. Негизинен алар көпкө жатпайт – бул буюмдун чыгымы балдарда, өзгөчө алгачкы айларда чоң болот. Бирок камкор ата-эне белгилүү бир өлчөмдөгү жалаякшымды толтура сатып алып, ал эми бала тез чоңоёп, алар балага батпай калган учурлар дагы болот. Мындай жагдайда пайдаланылбаган жалаякшымды башкаларга, мисалы, жакында эле төрөгөн курбусуна же тууганына берүү туура болот. Негизинен бул мыкты чечим. Бирок биз төмөндө мындай учурларга кененирээк токтолобуз, ошондой эле жалаякшымдарды кантип туура сактоо керектигин айтып беребиз.
Жалаякшымдардын жарактуулук мөөнөтү барбы?
Ооба, бар. Негизинен бул тууралуу маалымат таңгакта көрсөтүлгөн. Көрсөтүлбөсө дагы – алдын ала белгилөө боюнча акыркы мөөнөт катары даярдалган күндөн тартып үч жылды эсептөөгө болот. Кээде башка цифралар кездешет: 2 жыл же 5 жыл. Бирок үч жыл – эң көп таралган вариант. Даярдалган күн негизинен таңгактын жээгинде көрсөтүлгөн – маркалоо өндүргөн өлкөгө жараша ар башка болушу мүмкүн, бирок көбүнчө цифралар «күн/ай/жыл» форматында кетет жана аларды чечмелөө кыйынчылык жаратпайт. Белгилей кетсек, эгерде жалаякшымдар ылайыктуу шарттарда, жабык фабрика таңгагында, буга кошумча бузулбай сакталса, үч жылды эсептөөгө болот. Эгерде таңгак ачылса, мөөнөт 1 жылга чейин кыскарат.Жалаякшымдын жарактуулук мөөнөтү эмнеден көз каранды болот?
Көп факторлордон! Мисалы:- жалаякшым кандай материалдардан жасалган;
- ал кандай технология боюнча өндүрүлгөн;
- өнүм кандай шарттарда сакталган (мисалы, бөлмөдө нымдуулук жана температура кандай).
Жалаякшымды сактоо шарттары
Жалаякшымдын касиеттерин болушунча узак убакыт сактоо мүмкүнчүлүгүн бергендей туура сактоо шарттары кандай? Бир нече маанилүү эрежелер:- жалаякшым заводдук жылчыксыз таңгакта сакталганы жакшы. Ал айрылып калганда аларды полиэтилен баштыкка салып, жакшылап байлап коюу керек
- жалаякшымдар сакталган бөлмө/орун жабык, караңгы, кургак, чаң жок, бөлмө температурасында болушу керек.
Эмне үчүн жарактуулук мөөнөтүн жана сактоо шарттарын сакташ керек?
Жалаякшымдар алгачкы мезгилде – баланын өздүк гигиенасынын бир бөлүгү. Ал дененин эң назик бөлүктөрүнө тиет, ошондуктан ыңгайлуу болгону маанилүү. Жалаякшым коркунучтуу же уулуу боло тургандай бир нерсе жасоо кыйын, анткени бул стерилдүү эмес өнүм. Бирок ал туура эмес сакталса же жарактуулук мөөнөтү өтүп кетсе, ал ыңгайсыздык жаратышы мүмкүн. Башкы көйгөй – жалаякшым өзүнүн башкы касиетинен, башкача айтканда сиңирүү жөндөмдүүлүгүнөн ажырашы мүмкүн. Бардык жалаякшымда сиңирүүчү катмар бар. Ал нымды сиңирет жана жалаякшымдын ичинде кармайт, суюктукту гелге айландырат. Бул абсорбент ар кандай факторлордун таасири алдында майдаланып, тоголоктошуп, кургап же катып калышы мүмкүн, жыйынтыгында – өзүнүн функционалдуулугун жоготушу мүмкүн. Ал эми бул өз кезегинде жалаяк дерматитине, бышып кетүүгө, бөртмөгө алып келиши мүмкүн, анткени баланын назик териси бардык убакта нымдуу болот. Башкача айтканда, жалаяктын өзү эмес, өз убагында сиңирилбеген баланын бөлүп чыгаруусу зыян келтирет. Курчап турган факторлор жалаякшымга жана анын функционалдуулугуна кандай таасир тийгизиши мүмкүн?- өтө нымдуу бөлмөдө алар нымдалышып калат;
- күндүн же жылытуу приборлорунун таасири алдында абсорбциялоочу катмар кургап калышы мүмкүн;
- эгерде жалаяк бала жеткидей жерде болсо, апасы бир нерсеге алагды болгон кезде ал жалаякшымды механикалык түрдө бузуп же анын бир бөлүгүн жутуп алышы мүмкүн;
- жалаякшым аныктама боюнча гигроскопиялуу, башкача айтканда аны курчаган абанын элементтерин сиңирет. Эгерде ачылган таңгактагы жалаякшымдар уулуу тиричилик химиясы менен катар сакталса, алар анын жытын өзүнө сиңирип алышы мүмкүн.
Кандай жалаякшымдарды пайдаланууга болбойт?
Жарактуулук мөөнөтү аяктабаса дагы жалаякшымды пайдаланууга болбой тургандыгын көрсөткөн кемтиктердин тизмеси:- бүтүндүгү бузулса, жалаякшымда бузулуулар болсо;
- жалаякшымдын ички катмары тегиз эмес бөлүштүрүлгөн (муну кармап көрүп билүүгө болот);
- абсорбент тоголоктошуп калган (кармаганда);
- абсорбент катуу (кармаганда);
- жалаякшымды ортосунан бүктөгөндө же аны кол менен ушалаганда, жалаякшымдын ичинде сынган жана кытыраган өзүнчө катмарлар сезилет;
- жалаякшым типтүү эмес же жагымсыз жытка ээ болсо.
